Burger (Buerger) Hastalığı Nedir?

Burger hastalığı sıklıkla 50 yaş altında olan ve sigara içen erkeklerde görülen, kol ve bacak atardamar tıkanıklığı yapan bir hastalıktır. Bacaklarda yürümekle ağrı, parmak ya da ayakta, uzun süre iyileşmeyen yara ve bazen kangrene neden olur.
Buerger Hastalığı nedir?

Buerger hastalığı (halk dilinde Burger hastalığı) çoğunlukla bacak, bazen de koldaki atardamarlarda tıkanma oluşturan bir damar hastalığıdır. Hastalık bacak-ayak ve kol-el damarlarında tıkanma yaparak sorun oluşturur.
Buerger hastalığında damar tıkanması diğer tıkanmalardan belirgin farklılık gösterir. Büyük damarlardan çok dizin altındaki küçük damarlar tıkanır.
Buerger hastalığı dünyada doğrudan sigaraya bağlı tek hastalıktır. Sigaranın kanser, akciğer hastalığı, kalp hastalığı gibi çok sayıda hastalığı daha sıklaştırdığını ya da daha kötüleştirdiğini biliyoruz. Ancak tüm bu hastalıklar sigara içmeyen insanlarda da görülür. Buerger hastalığı ise sadece sigara içen kişilerde görülür. Hastalar genellikle 30-50 yaş arasında sigara içen erkeklerdir.
Buerger Hastalığı Kimlerde görülür?

Burger hastalığı sadece sigara içen insanlarda görülür. Sigara içmeyen insanlarda kesinlikle görülmez.
Hastaların büyük bir çoğunluğu (neredeyse %99'u) erkektir. Kadınlarda son derece seyrektir.
Genellikle diğer damar hastalıklarına göre daha genç erkeklerde görülür (30-45 yaş arası). Damar sertliğine bağlı damar tıkanması genellikle 50 yaşından sonra görülür.
Damar tıkanıklığı ne tür belirti verir?

Burger hastalığı çoğunlukla ayak damarlarında, daha seyrek olarak da el damarlarında tıkanma yapar.
Damar tıkandığında parmaklara giden kan akımını azalır. Ayaklarda soğukluk ve bacaklarda yürümekle ağrı olur. Hastalık ilerlerse parmaklarda dinlence halinde bile ağrı olabilir. Bu ağrı hastanın uyumasını bile engelleyebilir. Uzun süre iyileşmeyen yaralar sonunda parmak ya da ayak kangrenine neden olabilir. Kangrenler, parmaklarda ve bazen ayakta kesilmelere (ampütasyonlara) yol açabilir.
Hastaların neredeyse dörtte birinde parmak ya da bacak ampütasyonu gerekir.
Buerger hastalığı ne tür şikayet oluşturur?

1. Yürümekle ayak tabanında ve bacak kaslarında ağrı. Bu ağrı diğer damar tıkanmalarındaki gibidir. Yürüyünce başlar, dinlenince geçer. Hızlı yürümek ve yokuş yukarı çıkmak çok zordur.
2. Ayak ve parmaklarda soğukluk olur. Ancak Burger hastalarınd ayak sıcak kalabilir.
3. Ayakta ve parmaklarda uyuşma ya da şiddetli ağrı olabilir.
4. Hastalık ilerlerse ayak parmaklarında ve topuklarda yaralar oluşabilir.
5. Parmaklarda kangren gelişir ve parmakların ve bazen ayağın kesilmesi gerekebilir.
Sigara bırakıldığında Burger hastalığı genellikle ilerlemesini durdurur. Bu an itibariyle hastalıkta kötüleşme pek görülmez.
Bu nedenle Burger hastalığı tanısı alan kişi mutlaka sigarayı bırakmalı ve sigara dumanının olduğu yerlerden uzak durmalıdır.



Buerger hastalığı tanısını nasıl konulur?

50 yaşından daha genç, sigara içen bir erkekte yürümekle bacaklarda ve ayaklarda ağrı, ayaklarda soğukluk ve parmaklarda ağrı ve yara varsa öncelikle düşünülmesi gereken hastalık Burger hastalığıdır.
El parmaklarında daha hafif şikayetler vardır. Parmaklar soğur, yara çıkabilir ve kangren gelişebilir.
Bazı hastalar Buerger hastası olmasına rağmen yanlışlıkla başka hastalık tanısıyla takip edilir. Bazı hastalarımız ayağında mantar tedavisi, bazıları bel fıtığı tedavisi gördüğünü belirtir. Bunlar tanıyı geciktirir.
Burger hastalığının kesin tanısı bacak damarlarının anjiyografisi ile konabilir.
Anjiyografi yapılmadan da Burger hastası tanısı koyma şansımız vardır ama kesin tanı için anjiyografi gerekebilir.
Buerger hastalığı hemen her zaman 50 yaşından önce ortaya çıkar. Ancak diğer damar tıkanmaları (çoğunluğu damar sertliğine bağlıdır) genellikle 50 ve 60 yaşlarından sonra ortaya çıkar.
Damar sertliğine bağlı hastalıklarda sigara içme dışında diyabet, kolesterol yüksekliği ve hipertansiyon gibi ek risk faktörleri varken Burger hastasında genellikle sadece sigara içme öyküsü vardır ve diğer hastalıklar bulunmaz.
Buerger hastlığında bulgular genellikle bir anda değil belirli bir zamanda yavaş yavaş ortaya çıkar.
Fizik muayene sonrası yapılan bir renkli Doppler ultrason damar tıkanıklığını ortaya koyar. Gerekirse bilgisayarlı tomografi ile anjiyografi, MR anjiyogafi veya normal anjiyografi yapılabilir.
Buerger hastalığının tedavisi

Buerger hastalığında tüm sorun atardamarlarda oluşan tıkanmadır. Tüm şikayetler buna bağlı olur. Bu nedenle tedavi gerektiren hastalarda kesin tedavi bu damarların açılmasıdır ve bu da sadece ameliyat ya da anjiyografi yöntemiyle olur. Ancak her hastanın mutlaka anjiyo ya da ameliyat olması gerekmeyebilir.
Ameliyat ya da anjiyodan önce yapılması gerekenler vardır:
1. Damarların açılmasından da öncelikli olan adım sigaranın mutlaka bırakılmasıdır. Sigara bırakılırsa o ana kadar tıkanmış olan damarlar tekrar açılmaz. Sigaranın bırakılması genellikle hastalığın ilerlemesini durdurur. Artık yeni tıkanmalar olmayacaktır. Yani ayak daha kötüye gitmeyecektir. Hasta sigara içmeye devam ettiğinde hastalığın ilerleme ihtimali yüksektir ve biz anjiyo ile damarları açmışsak açılan damarlar erken dönemde tekrar tıkanabilir.
2. Eğer mümkünse yürüme egzersizleri önerilir. Ancak ileri evre hastalıkta hasta 100 metre dahi yürüyemez. Bu tür hastalarda doğrudan damarları açmak gerekir.
3. Hiç bir ilaç Burger hastalığındaki damar tıkanmalarını açmaz. Ancak kılcal damarları biraz genişleterek yürüme ağrısını hafifleten ilaçlar kullanılabilir.
4. Bazen karından sinir yakma (sempatektomi) yöntemi uygulanabilir. Bu da var olan açık damarların biraz genişlemesine ve bacağa giden kan miktarının artırılmasına yol açabilir. Bu işlemi genellikle anestezi bölümü yapar.
5. Kök hücre nakli. Bu hastalıkta yararlı olup olmadığını söylemeye bilimsel veriler yeterli değildir.
6. Tıkalı damar ya anjiyografi ya da ameliyatla açılabilir.
Burger hastalığında bacak damar tıkanıklığı anjiyografi ile açılabilir. Ancak bu hastalıkta anjiyografi ile damar açma yöntemi ne yazık ki az bilinen bir yöntemdir.
Diğer damar tıkanmaları açılabilmesine rağmen Burger hastalarında damar tıkanıklığını anjiyo ile açabilmek nisbeten zordur ve bu tedaviyi yapabilen mekez oldukça azdır.
Buerger hastalığında tıkalı damar anjiyo ile nasıl açılır?

Burger hastalığında özellikle dizin altındaki küçük damarlar tıkandığı açılması diğer damar tıkanıklıklarına göre daha zordur.
Burger hastalarında anjiyografi ile damarların açılması mümkündür. Damar açmada en sık balon yöntemi kullanılır. Stent diğer damarları açmada son derece başarılı olsa da Burger hastalarında çok daha seyrek kullanılır.
Burger hastalığında anjiyografi ile damar tedavisi diğer damar tıkanmalarının tedavisine benzemekle birlikte belli farklılılar vardır:

• Damar sertliğinde genellikle büyük damarlar daralır ya da tıkanır. Bu damarlarda hem ameliyat şansı vardır hem de anjiyografi ile açılması daha kolaydır. Burger hastalığı ise daha çok diz altındaki küçük damarları tıkar.
• Damarda daralma değil doğrudan tam tıkanma olur. Anjiyografi ile daralmanın tedavisi daha kolay, tıkanmasını tedavisi ise daha zordur.
• Burger hastalığı özellikle diz altındaki damarları tıkar. Bu bölgenin anjiyografi ile tedavisi büyük damarlardan daha zordur ve anjiyografi ile damar tedavisi yapan bir çok merkez diz altındaki damar tıkanmalarına müdahale edemez.
• Anjiyografi ile damar açmada en etkili yöntemler tıkalı damarın balon ile açılmasıdır. Burger hastalığına bağlı damar tıkanıklıklarında stent kullanımı çok daha seyrektir.
• Damar tıraşlama yöntemi burger hastalığında henüz denenememiştir. Bu nedenle net bir kullanımı yoktur.

Anjiyografi tedavisinden yaklaşık 6 saat sonra hastalar evlerine gönderilebilir.
Anjiyografi ile tedavi, diğer damar tıkanmalarına göre daha zor olmakla birlikte bu hastalarda genellikle tek ve en önemli tedavi şansıdır. Çünkü sigaranın bırakılması, ilaç kullanılması ya da sinir yakma gibi işlemlerin hiç birisi tıkanmış damarı açamaz. Tıkalı damarı açabilen yöntemler ameliyat ve anjiyografi tedavileridir.
ÖZET BİLGİ

• Buerger hastalığı (halk arasında Burger hastalığı olarak bilinir) atardamar tıkanması oluşturan bir hastalıktır.
• En çok bacak damarlarında, daha seyrek olarak kol damarlarında ve kalp damarlarında tıkanıklık yapar. Hemen her zaman erkeklerde görülür.
• Sadece sigara içen insanlarda görülür. Sigara içmeyen insanlarda kesinlikle görülmez.
• Damar sertliğine bağlı damar tıkanıklığı genellikle 50 yaşından sonra görülürken, Burger hastalarında damar tıkanıklığı en sık 30-40 yaşları arasında görülür.
• En çok diz altındaki küçük damarları tıkar. Hastalarda ayak parmaklarında iyileşmeyen yara, yürümekle ayaklarda ağrı ve soğukluk oluşturur.
• Tedavi edilemezse parmakların kaybına hatta bacağın kaybına yol açabilir.
• Burger hastalığının tedavisi için sigaranın mutlaka bırakılması ve mümkünse damarların açılması gerekir.
• İlaç tedavileri, sinir yakma (sempatektomi) ya da kök hücre nakli hastaların şikayetlerini azaltabilir ancak tıkalı damarları açamaz.
• Ameliyatla damarların açılması da iyi bir yöntemdir ancak çok küçük damarlar tıkalı olduğu için çoğu hastada mümkün değildir.
• Tıkalı damarların açılmasının mümkün olmadığı söylenir çünkü açılması çok zor olan damarlardır.
• Günümüzde Burger hastalarındaki çoğu tıkalı damarı anjiyo ile açılabilir.
• Burger hastalığının etkili tedavisi sigaranın bırakılması ve bu damarların açılmasıdır.

KAYNAK : Prof Dr Levent Oğuzkurt