Kitâbu’l-Mu‘ammerîn’de “Muammerûn”a Dair Detaylar

Burada Ebû Hâtim’in Kitâbu’l-Mu‘ammerîn’de tespit ettiği bilgiler çoköz bir şekilde tespit edilecektir. Ebû Hâtim’in listesi gelişigüzel kurulmuştur.Burada ise liste yaş sayısı itibariyle azalan sırada tespit edilmiştir. Yani isimlerömürlerine göre büyükten küçüğe sıralanmıştır.

Aynı yaş kategorisinde isealfabetik sıralama yapılmıştır.En Uzun Ömürlü Âdemoğlu1) Hz.Hızır: Ebû Hâtim es-Sicistânî, eserine en uzun ömürlü insanıtanıtarak başlamıştır.
Onun bu konudaki bilgi kaynağı, Ebû Ubeyde, Ebu’lYakzânve İbn Sellâm el-Cumahî’dir. Bu üçü de Arap kültürünün dönemin enönemli bilginleri olduğuna göre bu bilginin o dönemde Arap kültürortamınlarındaki genel kabulü yansıttığını düşünmek mümkündür.

Bu bilgiyegöre en uzun ömürlü Ademoğlu, Hızır aleyhisselâmdır. Bu tez, Hızıraleyhisselâmı Hz. Adem’in (as) oğlu Kâbîl’in oğlu olarak kabul etmiştir. Butür bilgileri izah etme ve gerekçelendirme alışkanlığına sahip geleneksel Arapkültürünün bu meseledeki tavrı da aynıdır. Bu izahın kaynağı ise İbn İshâk’tır.Buna göre Hz. Adem, vefatına yakın bir vakitte çocuklarını toplayarakvasiyette bulunmuş; onlardan kendi naaşını mağarada yanlarında tutmalarınıistemiş ve Hz. Nûh (as) tufanına işaret ile bunun nihayetinde naaşını alıp Şâmbölgesine defnetmelerini talep etmiştir.

Nihayet tufanın akabinde Hz. Nûh,oğulları Sâm, Hâm ve Yâfes’e bu vasiyeti yerine getirmelerini önermiş, ancakonlar yerlerin çamur, Şâm bölgesinin de meskûn olmadığı gerekçesiyle bunuağırdan almışlardır.

Hz. Nûh bunun üzerine Hz. Âdem’in bu vazifeyi yerinegetirecek olan kişinin ömrünü kıyamete kadar uzatması yönünde Allah’a duaettiğine dikkat çekmiştir. Sonunda vazifeyi Hızır aleyhisselâm deruhte etmişve defni gerçekleştirmiştir. Bundan dolayı Allah bu vaadine binaen onunömrünü dilediği zamana kadar uzatmıştır. 1450 Yıl Yaşayanlar1) Hz. Nûh (as): Ebû Hâtim’in Hz. Nûh’un (as) yaşı konusundaki bilgikaynağı, İsmâîl b. Ebî Ziyâd’dır. Bu da Ebû Ayyâş el-Abdî’den nakletmiştir.Onun kaynağı ise Enes’tir.

Bilgi Enes yoluyla Hz. Peygamber’e (sav)dayandırılan bir rivayetten elde edilmiştir. Buna göre Hz. Nûh bin dört yüzelli yıl yaşamıştır. Rivayete göre peygamberlik görevi verildiğinde Hz. Nûhiki yüz elli yaşında idi.

Bisetten tufana kadar dokuz yüz elli yıl davet göreviicra etmiştir. Tufandan sonra da iki yüz elli yıl yaşamıştır. Rivayettenotlandığına göre emaneti teslim sırasında Hz. Nûh dünyayı ve yaşantısını ikikapılı bir evin bir kapısından girip (bir kayda göre birazcık oturup) diğerindençıkmak şeklinde açıklamıştır.

30700 Yüz Yıl Yaşayanlar1) Hubel b. Abdullâh b. Kinâne el-Kelbî: Eski Arap toplumununşöhretli isimlerinden Zuheyr b. Cenâb’ın dedesi olan Hubel b. Abdullâh’ın700 yıl yaşadığı belirtilmiştir. İleri yaşta aklına halel geldiği ve torunlarınınkendisiyle alay ettiği ifade edilmiştir. Bunun uzun ömrü Hâtıb b. Mâliktarafından birkaç beyitte işlenmiştir.31560 Yıl Yaşayanlar1) Lokmân b. Âdiyâ: Her biri seksen yıllık ömre sahip yedi kartal ömrüverilen Lokmân b. Âdiyâ, Hızır’dan (as) sonra en uzun ömür yaşayan kişisayılmıştır.32 Ebû Hâtim’in Ebu’l-Cuneyd ed-Darîr’den aktardığı bu bilgi, elHuseynb. Hâlid üzerinden İbnu’l-Kelbî yoluyla İbn İshâk ve İbn Abbâs’adayandırılmıştır.

Bazı rivayetlerde ise onun üç bin beş yüz yıl yaşadığıbelirtilmiştir. Lokmân’ın yedi kartal ömrü yaşaması hususu cahiliye dönemigenel kültür bilgisi kapsamına girmiştir. Ebû Hâtim, Lebîd b. Rebîa, es-Sabbîve el-A‘şâ’nın bu bilgileri derc eden beyitlerini tanık olarak kaydetmiştir 520 Yıl Yaşayanlar1) Tâbiha b. Taglib: Tâbiha b. Taglib b. Hulvân b. İmrân b. İlhâf b.Kudâa, 520 yıl yaşamıştır. Ebû Hâtim uzun ömür yaşamasına rağmen şiirininolup olmadığını bilmediğini ifade etme gereği duymuştur.34500 Yıl Yaşayanlar1) Hârise b. Ubeyd el-Kelbî: hakkında Hişâm’ın Şemle b. Mugîsyoluyla çocuklarına dayanarak verdiği bilgiye göre Hârise b. Ubeyd el-Kelbî500 yıl yaşamıştır.352) Tayyi’ b. Uded: Tayyi’ kabilesinin büyük atası Tayyi’ b. Uded’in500 yıl yaşadığı belirtilmiştir.363) Teymullâh b. Sa‘lebe: Teymullâh b. Sa‘lebe b. Ukâbe b. Ka‘b b.Alî b. Bekr b. Vâil b. Kâsıt, Nizârîlerin Rebîa koluna mensuptur. Kendidöneminin Arap dahileri arasında sayılmıştır. 500 yıl yaşadığı belirtilmiştir.37456 Yıl Yaşayanlar1) Zuveyd b. Nehd: 456 yıllık ömrüyle Zuveyd b. Nehd uzun ömürlülerarasında sayılmıştır. Ölüm anında söylediği dört beyitlik şiir, Ebû Hâtimtarafından kaydedilmiştir.

Zuveyd’in ölüm esnasında bir araya topladığıçocuklarına yaptığı ilginç bir vasiyeti vardır. Bu vasiyette çocuklarına atılganve saldırgan olmalarını, özür kabul etmemelerini, vurucu olmalarını, en güzelotlaklara el koymalarını, arta kalanları tahrip etmelerini söylemiştir.38420 Yıl Yaşayanlar1) Zuheyr b. Cenâb: 420 yıl yaşadığı belirtilen Zuheyr b. Cenâb b.Hubel b. Abdullâh b. Kinâne, Kudâa kabileleri grubuna mensuptur.Kabilesinin reislerindendir. İki yüz savaş komuta ettiği söylenmektedir.

eş-Şarkî el-Kutâmî’ye göre bu sayı beş yüzdür. Ebû Hâtim bunu zayıf görmüştür.Zuheyr kendi döneminde kimsenin sahip olmadığı on üstün niteliğe sahipolmakla bilinir. Zuheyr, kendi kabilesinin reisi, hatibi, şairi, elçisi, tabibi,kahini ve silahşörü idi. Kabilesi onun nesliyle devam etmiştir. Kabilesinin belkemiği de onun nesli olmuştur. Bunlar cahiliye döneminde fert ve özellikle kabile için üstün itibar vesileleridir. Ebû Hâtim onun hakkındaki bu bilgilerikendilerine itimat ettiği ravilere dayandırmıştır. Zuheyr’in 350 yıl yaşadığı dabelirtilmiştir. Muhammed b. es-Sâib el-Kelbî, Kelb yaşlılarının onun iki yüzyaşadığını söylediğini nakletmiştir. eş-Şarkî el-Kutâmî’ye göre 400 yılyaşamıştır. Cahiliye döneminin tanınan ismi olan Zuheyr b. Cenâb da EbûHâtim’in geniş yer ayırdığı birkaç kişiden biridir.

39400 Yıl Yaşayanlar1) el-Hâris b. Mudâd el-Curhumî: el-Hâris b. Mudâd 400 yılyaşamıştır. el-Hâris, Birinci Curhum kabilesine nisbet edilmiştir. Ebû Hâtimsekiz beyitlik şiirine yer vermiştir.40390 Yıl Yaşayanlar1) İbn Humeme ed-Devsî: Asıl adı Ka‘b veya Amr olan İbn Humemeed-Devsî’nin 390 yıl yaşadığı belirtilmiştir. Ebû Hâtim buna ait beş beyitkaydetmiştir. Beyitlerde İbn Humeme, tam 300 yıl ömür yaşadığını ifadeetmektedir.41380 Yıl Yaşayanlar1) Kuss b. Sâide: Nizâr’ın İyâd grubuna mensup Kuss b. Sâide b.Huzâfe b. Zufer, 380 yıl yaşadığı ileri sürülmüştür. Câhiliye dönemi ünlü hatipve bilgelerindendir. Ebû Hâtim ona da geniş yer ayırmıştır.42360 Yıl Yaşayanlar1) Hadramevtli bir kişi: Ebu’l-Cuneyd ed-Darîr’in hocalarındanaktardığına göre Muâviye’nin huzuruna çağrılan Hadramevtli bir kişi sohbetsırasında 360 yaşında olduğunu söylemiştir.43350 Yıl Yaşayanlar1) Abdulmesîh b. Amr: Gassânîlerden Abdulmesîh b. Amr b. Kays350 yıl yaşamıştır.

İslam’a yetişmiş, müslüman olmamıştır. Cahiliyedöneminin itibarlı kişilerindendir. Hîre’de yaşadığı belirtilmiştir. Dokuz beytikaydedilmiştir 1) Amr b. Luhayy: Amr b. Luhayy, Huzâa kabilesinin atasıdır. Aslıadı Amr b. Rebîa’dır. Hz. İsmâîl’in dinini değiştirerek bahîra, vasîle ve hâmuygulamasını başlatan kişi olarak kabul edilmektedir. Kendi çocuklarından vetorunlarından bin kişilik bir savaşçı birliğine sahip idi. 340 yıl yaşadığıbelirtimektedir.452) Rubey‘ b. Dabu‘: Rubey‘ b. Dabu‘ b. Vehb b. Bagîd b. Mâlik b.Sa‘d b. Adiyy b. Fezâre, İslâm’dan önceki en uzun ömürlü kişilerden birisayılmıştır.

Rubey‘ 340 yıl yaşamıştır. 200 ve 240 yaşlarında iken söylediğibelirtilen on üç beyit kaydedilmiştir.46333 Yıl Yaşayanlar1) el-Mustevgir b. Rebîa b. A‘b: el-Mustevgir b. Rebîa’nın 333 yılyaşadığı üç beyitlik bir şiir ile tanıklanmıştır. Ebû Hâtim’in ifadesine göre elMufaddalbunun uzun süre yaşadığını söylemekle iktifa etmiş ve hakkında biranlatı nakletmiştir.47330 Yıl Yaşayanlar1) Eksem b. Sayfî: Temîm kabilesinin bilgesi ve şöhretli hatibi Eksemb. Sayfî uzun ömür yaşayanlardan biri kabul edilmektedir.

Ebû Hâtim’intarihsel anlatılar erbabına nisbet ettiği bilgiye göre 330 yıl yaşamıştır.Bazılarına göre ise 190 yıl yaşamıştır. Daha sonraki kaynaklarda Eksem’inömrü hususunda genel kanaat hâline gelen bu bilgi iki beyitlik bir şiir iletanıklanmıştır. Eksem de onun geniş yer ayırdığı birkaç kişidendir.48 AyrıcaEksem’e dair pek çok bilgi Ebû Hâtim’in anlatısına dayanmaktadır.300 Yıl Yaşayanlar1) Abbâd b. Sa‘îd: Abbâd b. Sa‘îd veya Sa‘îd b. Ahmer b. Sevr b.Hidâş’ın 300 yıl yaşadığı belirtilmiştir. Bu bilgiyi İbnu’l-Kelbî, Ferve b. Sa‘îdel-Kindî’den aktarmıştır.492) Abîd b. Şerye el-Curhumî: Abîd b. Şerye el-Curhumî 300 yılyaşamıştır. 220 yıl yaşadığı da söylenmiştir. İslam’a yetişmiş, müslüman olmuştur. Muâviye tarafından eski Arap kültürünün kayda geçirilmesisadedinde istihdam edilmiştir.503)

Adiy b. Vedâ‘: Ezd kabilesinden Adiy b. Vedâ‘ b. el-‘İfy 300 yılyaşamıştır. İslâm’a yetişen Adiy müslüman olmuş ve gazvelere katılmıştır. Üçbeyti kaydedilmiştir.514) Ca‘fer b. Furt el-Âmirî: Ca‘fer b. Furt el-Âmiri, 300 yıl yaşamıştır.İslâm’a yetişmiştir.525) Ka‘b b. Redât en-Neha‘î: İbnu’l-Kelbî’nin Neha‘ kabilesibilginlerine dayanan kaydına göre Ka‘b b. Redât en-Neha‘î 300 yılyaşamıştır.536) Sa‘lebe b. Ka‘b b. Zeyd: Sa‘lebe b. Ka‘b b. Zeyd, 300 yılyaşamıştır. Bu bilgi İbnu’l-Kelbî yoluyla Abdulhamîd b. Ebî Abs el-Ensârî’yedayandırılmıştır.

O da kabile büyüklerine isnad etmiştir. Bazı rivayetlere göreise 200 yıl yaşamıştır.547) Satîh: Kur’an’da bahsi geçen Seylu’l-arim zamanında doğduğu veZû-Nuvâs dönemine kadar yaşadığı iddia edilen kadim dönemlerin kâhinbilgelerinden Satîh’in yaklaşık otuz karn yaşadığı ileri sürülmüştür.

Abdulkays ve Ezd kabileleri arasında Bahreyn’de yaşadığı kabul edilenSatîh’i sahiplenme tartışmaları mevcuttur. Çoğu hadis alimi onun Ezdmensubu olduğu görüşündedir.558) Şerye b. Abdulcu‘fî: Şerye b. Abdulcu‘fî, 300 yıl yaşamıştır.İslam’a yetişmiştir. Mezhic’in Sa‘du’l-Aşîre kolundandır.569) Zû Ceden el-Himyerî: Himyer hükümdarlarından Zû Ceden’in 300yıl yaşadığı belirtilmiş, Fasih Arapça ile nazmedilmiş sekiz beytine yer verilmiştir.